پروژسترون چیست؟
پروژسترون از هورمون های جنسی است که در بدن زنان بیشتر از آقایان وجود دارد.
این هورمون جنسی در زمان قاعدگی توسط جسم زرد که قسمتی از تخمدان است، تولید و ترشح می گردد.
هورمون پروژسترون ابتدا توسط تخمدان تولید می شود و در دوران بلوغ، رشد کردن سینه ها بستگی به ترشح این هورمون دارد و سپس در دوران حاملگی به وسیله جفت تولید می گردد و بدن مادر را برای شیردهی آماده می کند.
داروی پروژسترون
داروی پروژسترون جزو دارو های هورمونی زنانه است که توسط پزشک متخصص تجویز می گردد و در شکل های مختلف چون قرص، آمپول، شیاف و ژل موجود است.
این دارو را برای درمان آمنوره (متوقف شدن قاعدگی)، بهبود یافتن باروری، آندومتریوز، بروز زایمان زودرس و وجود سندروم پیش از قاعدگی تجویز می کنند.
شیاف پروژسترون برای چیست؟
شیاف پروژسترون یکی از اشکال دارویی هورمون پروژسترون است که معمولاً برای پشتیبانی از فاز لوتئال در چرخه قاعدگی یا درمان مشکلات باروری استفاده می شود.
این دارو معمولاً به صورت واژینال مصرف می شود و به طور مستقیم به بافت های رحمی می رسد، که این ویژگی آن را برای درمان های مرتبط با رحم مؤثرتر می کند.
در زنان تحت درمان با روش های کمک باروری مانند IVF (لقاح مصنوعی)، شیاف پروژسترون برای آماده سازی رحم جهت کاشت جنین و حمایت از بارداری اولیه تجویز می شود.
علاوه بر درمان ناباروری، شیاف پروژسترون در شرایطی مانند تهدید به سقط جنین در اوایل بارداری یا در زنانی که دچار کمبود پروژسترون هستند نیز کاربرد دارد.
این هورمون نقش حیاتی در حفظ پوشش داخلی رحم (اندومتر) دارد که برای حفظ بارداری ضروری است.
مصرف این دارو معمولاً تحت نظر پزشک و با دوز مشخص صورت می گیرد، چرا که مصرف نامناسب آن می تواند باعث بروز عوارضی مانند تهوع، سردرد یا احساس ناراحتی در ناحیه واژن شود.
ژل پروسترون چیست؟
ژل پروژسترون یکی از اشکال دارویی هورمون پروژسترون است که معمولاً برای درمان های هورمونی در زنان به کار می رود.
این ژل به صورت واژینال استفاده می شود و به آرامی از طریق دیواره واژن جذب شده و وارد جریان خون می شود.
از آنجایی که پروژسترون هورمونی حیاتی برای تنظیم چرخه قاعدگی و آماده سازی رحم برای بارداری است، ژل پروژسترون بیشتر در درمان ناباروری، حمایت از بارداری در مراحل اولیه، یا در زنانی که تحت درمان با روش های کمک باروری هستند، استفاده می شود.
مزیت ژل پروژسترون نسبت به قرص ها یا تزریق ها، جذب موضعی آن است که باعث می شود هورمون مستقیماً به بافت های هدف برسد، در حالی که عوارض گوارشی یا عمومی بدن را کاهش می دهد.
این ژل معمولاً یکبار در روز و در ساعت مشخصی استفاده می شود و کاربرد آسانی دارد.
با این حال، ممکن است در برخی افراد باعث تحریک موضعی، خارش یا احساس ناراحتی شود، و بهتر است طبق تجویز پزشک و با رعایت دقیق دستور مصرف استفاده شود.
کاربرد آمپول پروژسترون
آمپول پروژسترون یکی از رایج ترین اشکال تزریقی هورمون پروژسترون است که در موارد مختلف پزشکی، به ویژه در حوزه زنان و باروری، کاربرد دارد.
این آمپول معمولاً به صورت عضلانی تزریق می شود و با آزادسازی تدریجی هورمون در بدن، سطح پروژسترون را در خون تنظیم می کند.
از کاربردهای اصلی آن می توان به حمایت از فاز لوتئال در زنان تحت درمان های کمک باروری مانند IVF، تنظیم چرخه قاعدگی در زنان با بی نظمی های هورمونی، و پیشگیری از سقط جنین در بارداری هایی که کمبود پروژسترون وجود دارد، اشاره کرد.
آمپول پروژسترون در درمان برخی مشکلات هورمونی مانند آمنوره (قطع قاعدگی) یا در مواردی که تخمک گذاری به درستی انجام نمی شود، مورد استفاده قرار می گیرد.
در بارداری، به ویژه در زنانی که سابقه ی سقط مکرر دارند یا در معرض زایمان زودرس هستند، این آمپول می تواند به حفظ بارداری کمک کند.
اگرچه این روش مؤثر است، اما ممکن است با عوارضی مانند درد محل تزریق، احساس سنگینی در سینه ها، تغییرات خلقی یا خستگی همراه باشد، و باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص با تعیین اندازه مناسب برای هر فرد تجویز شود.
مکانیسم اثر پروژسترون
داروی پروژسترون با متصل شدن به گیرنده های خود در قسمت هسته سلول ها باعث زیاد شدن ساخت پروتئین می شود.
پروژسترون آزاد شدن گنادوتروپين هاي هيپوفيزي را مهار کرده و از تخمک گذاری و بلوغ فولیکول پیشگیری می کند و تغییراتی را در ترشحات آندومتر ایجاد کرده که مانع از بارداری می گردد.
چگونگی مصرف داروی پروژسترون
کپسول پروژسترون به صورت خوراکی و روزانه مصرف می شود.
این کپسول را در روز یکبار پیش از خواب می توان مورد استفاده قرار داد.
این دارو به صورت چرخشی هر ۱۰ الی ۱۲ روز یکبار تجویز می گردد و پزشک چگونگی مصرف و مدت مصرف را برای شما مشخص می کند.
باید این دارو دقیقا طبق دستور پزشک مورد استفاده قرار گیرد و بیشتر یا کمتر از حد مجاز آن را نباید استفاده کرد.
پروژسترون واژن نباید همزمان با دیگر داروهای واژینال استفاده نمود زیرا در آزاد سازی و جذب دارو تغییراتی رخ می دهد.
بین دارو های واژینال مدت زمان ۶ ساعته فاصله داده و سپس دارو را استفاده کنید.
- چنان چه ژل ۸ درصد واژن جهت کمک به فناوری تولید مثل تجویز شود باید روزانه و در داخل واژن استفاده گردد.
- در صورت تجویز دارو جهت بلوغ جنسی و وجود نارسایی جزئی یا کامل تخمدانی، شیاف ۱۰۰ میلی گرم واژن، ۲ الی ۳ بار در روز بعد از روز بازیابی تخمک مورد استفاده قرار می گیرد و تا ۱۰ هفته به کار برده می شود.
ژل ۸ درصد واژن به میزان ۹۰ گرم از راه واژن و برای یک الی دو بار در روز در مدت زمان ۱۰ تا ۱۲ روزه استفاده می شود. - در صورت ناباروری زنان، شیاف واژن با دوز ۱۰۰ میلی گرم برای ۲ تا ۳ بار در روز بعد از روز بازیابی تخمک و برای ۱۰ هفته مورد استفاده قرار می گیرد.
ژل ۸ درصد واژن به میزان ۹۰ میلی گرم از راه واژن برای یک یا دو بار در روز با توجه به وضعیت بیمار برای مدت زمان ۱۰ تا ۱۲ هفتگی مصرف می شود. - در صورت مصرف دارو برای بارداری از شیاف واژینال استفاده می شود.
- در سندروم های پیش از قاعدگی یا افسردگی های بعد از زایمان، سیکلوژست را در درون واژن و مقعد استفاده می کنند.
- در صورت نارسایی جزئی یا کلی تخمدان دارو با دوز ۹۰ میلی گرم در داخل رحم برای دو بار در روز استفاده می شود و ممکن است برای ۱۰ الی ۱۲ هفتگی بارداری ادامه می یابد.
- در درمان آمنوره ثانویه از ژل ۴ درصد واژینال به صورت یک روز در میان استفاده می شود و در صورتی که ۴ درصد نتیجه ندهد از ژل ۸ درصد برای فرد استفاده می شود یا کپسول و قرص ۴۰۰ میلی گرم در روز برای یکبار هنگام خواب مصرف می شود.
در زمان استفاده از تزریق عضلانی برای این منظور، ۵ الی ۱۰ میلی گرم از دارو را هر روز برای ۶ تا ۸ روز مصرف می کنند. - در صورت خونریزی رحمی ۵ الی ۱۰ میلی گرم دارو روزانه برای ۶ روز استفاده می شود.
عوارض مصرف داروی پروژسترون
این دارو نیز همانند دیگر دارو ها در کنار فواید درمانی که دارد ممکن است باعث بروز یک سری عوارض در فرد مصرف کننده شود.
این عوارض در بدن هر فرد کاملاً متفاوت بوده و به میزان جزئی و خفیف یا جدی بروز می یابد.
از عوارض ناشی از مصرف این دارو می توان به موارد زیر در این مقاله از سایت دکتر زهرا طباطبایی اشاره کرد:
- ایجاد حالت تهوع و استفراغ
- ایجاد خستگی زیاد از حد و خواب آلودگی
- نفخ کردن شکم
- بروز سردرد و دل درد
- زیاد شدن ترشحات واژن
- داشتن درد در زمان نزدیکی
- بروز درد در عضلات بدن و مفاصل
- کم شدن میزان میل جنسی
- ایجاد درد در قسمت واژن و سوزش در آن
- حساس شدن سینه ها و متورم شدن آنها
- ایجاد مشکلات گوارشی چون بروز یبوست و اسهال
عوارض ذکر شده در فوق عوارض جزئی ناشی از مصرف داروی پروژسترون هستند.
گاهی مواقع این دارو با عوارض جدی همراه است که عبارتند از:
- وجود ضعف و بیحسی در یک طرف بدن
- داشتن حس سنگینی و درد در قسمت قفسه سینه
- ایجاد تورم در یک یا هر دو پا
- داشتن علائم آنفولانزا مثل تب کردن و وجود درد در بدن
- ایجاد نفس تنگی و بروز اختلالاتی در بینایی و شنوایی شخص
- ایجاد علائم مربوط به افسردگی و بروز اختلال خواب
موارد منع مصرف داروی پروژسترون
استفاده از داروی پروژسترون در شرایط زیر درست نیست:
- ابتلا به اختلالات ترمبوآمبولیک
- ابتلا به سرطان پستان
- وجود خونریزی های واژینال
- سقط فراموش شده
- بارداری خارج از رحم
- وجود بیماری های التهابی لگن
- ابتلا به بیماری کبدی
- داشتن سابقه بیماری های عفونی آمیزشی چون سوزاک
- داشتن سقط عفونی
- آندوکاردیت بعد از زایمان
- ابتلا به ایدز
- درمان از طریق کورتیکواستروئید ها
موارد احتیاط داروی پروژسترون
استفاده از داروی پروژسترون برای آن بانوانی که مبتلا به فشار خون بالا، افسردگی و سابقه عدم درمان آندومتریوز هستند مناسب نبوده و باید در موارد زیر در مصرف این دارو احتیاط کرد:
- داروی پروژسترون را همراه با داروی استروژن اگر مصرف کنید ریسک ابتلا به زوال عقل و سرطان سینه را در زنان مخصوصا زنان بالای ۶۵ سال بالا می برد.
- در زمان بارداری باید زیر نظر پزشک و با تجویز وی این دارو استفاده شود.
- پس برای کاهش دادن ریسک ابتلا به بیماری های قلبی نباید از داروی پروژسترون استفاده شود.
- در صورت انجام تزریق موضعی از این دارو ممکن است که ناحیه مورد نظر دچار تحریک موضعی شود.
تداخلات دارویی داروی پروژسترون
استفاده همزمان داروی پروژسترون با دارو های زیر تداخلاتی را ایجاد می کند و مانع از اثرگذاری درست دارو می شود:
- دارو های ضد قارچ
- دارو های ضد انعقاد
- دارو های ضد دیابت
- دارو های ضد تشنج
- دارو های آنتی بیوتیک
- وارفارین
- محصولات گریپ فروت
- دارو های مربوط به ایدز
- دارو های مربوط به درمان سرطان
- کورتیکواستروئید ها
- یولی پریستال
- مهار کننده های C1
- القاکننده های متوسط و قوی CYP3A۴
- میتوتان
کاربرد داروی پروژسترون از لحاظ جنسی
داروی پروژسترون حاوی هورمون های زنانه است و مشکلات جنسی و هورمونی زنان را برطرف می کند.
پروژسترون جزو هورمون هایی است که باعث تنظیم شدن سیکل قاعدگی و تخمک گذاری شده و امکان آزاد شدن یک تخمک از تخمدان ها به صورت ماهانه را فراهم می کند.
باعث آمادهسازی دیواره رحم جهت بارداری شده و در ماه بعد از اینکه بارداری اتفاق نیوفتاد موجب فرو ریزی دیواره رحم و شروع پریودی می شود.
حال چنان چه اختلالاتی در سیکل قاعدگی رخ بدهد این دارو تجویز شده تا تعادل هورمونی ایجاد گردد.
پروژسترون و چاقی
اینکه مصرف داروی پروژسترون باعث چاقی می شود یا خیر ذهن بسیاری از بانوان را پیش از مصرف درگیر می کند.
استفاده از دارو ها بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و دارو های هورمونی نیز باعث چاقی و اضافه وزن می شوند زیرا با مصرف آنها چربی ها در اطراف شکم و پهلو جمع شده و موجب چاقی می گردد.
چنانچه موضوع چاقی و اضافه وزن برایتان بسیار اهمیت دارد حتماً در خصوص آن با پزشک خود صحبت کنید.
استفاده از آمپول پروژسترون با توجه به دوز مصرفی و مدت زمان استفاده از آن، اگر زیاد باشد باعث چاقی در شخص می گردد.
شیاف پروژسترون نیز باعث احتباس مایعات و آب در بدن شده و شخص ورم کرده به نظر میآید اما باعث بروز چاقی نمی شود.
تفاوت داروی پروژسترون و مدروکسی پروژسترون
پروژسترون و مدروکسی پروژسترون هر دو از دسته داروهای پروژستوژنی هستند، اما از نظر ساختار شیمیایی و کاربرد تفاوت هایی دارند.
پروژسترون، فرم طبیعی هورمون زنانه است که به طور طبیعی توسط تخمدان ها، جفت و غدد فوق کلیوی تولید می شود و در داروها نیز معمولاً به صورت طبیعی یا شبه طبیعی ساخته می شود.
این دارو بیشتر در درمان ناباروری، پشتیبانی از بارداری، اختلالات قاعدگی، یا کمک به چرخه قاعدگی در درمانهای کمک باروری استفاده می شود.
در مقابل، مدروکسی پروژسترون یک پروژستوژن مصنوعی است که ساختاری متفاوت از پروژسترون طبیعی دارد و اثرات قوی تری روی گیرنده های پروژسترونی دارد.
این دارو بیشتر در پیشگیری از بارداری، درمان خونریزی غیرطبیعی رحم، قطع قاعدگی، و در برخی موارد برای درمان سرطان های خاص وابسته به هورمون تجویز می شود.
به دلیل تفاوت های ساختاری، عوارض جانبی و متابولیسم این دو دارو نیز متفاوت است و انتخاب بین آن ها بسته به شرایط بیمار و هدف درمانی انجام می شود.
